4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci
Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. IV
szkic - Król Władysław IV pod Smoleńskiem - Jan Matejko
Rodzina
Ojcem Jakuba Piotra Wojewódzkiego był Stanisław Wojewódzki1. Szlachcic z woj. podlaskiego, ziemi drohickiej ze wsi Wojewódki. Dowódca/komendant niewielkiego, kilkutysięcznego garnizonu smoleńskiego. Był on faktycznym dowódcą obrony Smoleńska, który przez wiele miesięcy bronił oblężonego przez Rosjan miasta.
Pierszym autorem, który wspominał o Stanisławie Wojewódzkim był Paweł Piasecki2 (1579 - 1649), w czasie oblężenia Smoleńska, biskup kamieniecki – w Kamieniu Podolskim (1627-1640), wcześniej m.in. sekretarz królewski Zygmunta III Wazy. W swoim dziele pt. ”Chronica gestorum in Europa singularium”3 4 z 1645, tak pisał:
| “Et licet obsessi no segnius defensione promouendo, irruptiones hostis sæpius repressissent, nouum; vallum retro munitiones veteres a vi machinaru cuniculorum; collapsas (Stanislaus Woiewodzki vir strenuus præerat tuc illi Ciuitati, & summa industria arte; Polonis prælio pugnare adsuetis pene ignota eò us; omnibus oppugnatoru conatibus obuia bat) excitassent, tamen ab istis longa (octo Mensium) obsidione, ac crebris cu hoste conflictibus numero imminutis & ad extrema commeatus nitrati; pulueris inopia reductis, obsidio illa diutius tolerari non potuisset.” |
Również na końcu tego dzieła, w indeksie o nazwie „Nominum, & Rerum notabiliorum, quæ in hoc opere continentur”5, znaduje się krótka wzmianka i odniesienie do strony 550, cytowanej powyżej:
„Woiewodzki Stanislaus fortiter defendit Smolenscum”, co można przetłumaczyć, jako: „Wojewódzki Stanisław dzielny obrońca Smoleńska”.
Dzieło z 1645 r. zostało przetłumaczone przez Antoniego Chrząszczewskiego6 (1770-1851) pod koniec XVIII wieku na jęz. polski (pt. „Kronika Pawła Piaseckiego biskupa przemyślskiego. Polski przekład wedle dawnego rękopismu, poprzedzony studyjum krytyczném nad życiem i pismami autora”7 8) a wydane w 1870 r. przez Juliana Bartoszewicza9 (1821 - 1870).
W przetłumaczonym dziele fragment o Wojewódzkim brzmi następująco:
Polski pisarz i historyk Michał Dymitr Tadeusz Krajewski (1746-1817) w wydanej w 1787 r. „Historii Stefana na Czarncy Czarnieckiego wojewody kijowskiego hetmana polnego koronnego”10 (tytuł org. Historya Stefana Na Czarncy Czarnieckiego Woiewody Kiiowskiego Hetmana Polnego Koronnego) tak opisał Stanisława Wojewódzkiego:
| „Ale Stanisław Woiewodzki Mąż waleczny i biegły w sztuce woienney, przez ośm miesięcy wytrzymuiąc oblężenie, brónił się nieprzyiacielowi daiąc mu mężny odpór.” – Zachowano zapis oryginalny |
W 1859 Kazimierz Józef Turowski11 (1813-1874) wydał uwspółcześnioną językowo wersję „Historii Stefana na Czarncy Czarnieckiego”12 13 14, dzięki czemu fragment o Stanisławie Wojewódzkim jest bardziej zrozumiały:
W 1810 r. Jerzy Samuel Bandtkie15 (1768 - 1835), polski bibliograf, historyk językoznawstwa i drukarstwa, językoznawca, leksykograf i edytor, wydał „Krótkie wyobrażenie dziejów Królestwa Polskiego” Tom 2 (tytuł org. „Krótkie wyobrażenie dzieiów Królestwa Polskiego w dwuch tomach wydane przez Jerzego Samuela Bandtkie. Tom 2”)16 17 18. Bandtkie tak opisał Stanisława Wojewódzkiego w swoim dziele w rodziale „Władysław IV”:
| „W wielkim była już ta twierdza niebespieczeństwie, bo oblężony w niey przez ośm miesięcy od 100,000 nieprzyjacioł dowodzca Stanisław Wojewódzki niemiał czem bronić się daley dla niedostatku prochu, kul, i żywności; […]” |
W 1820 r. ukazało się wydanie powtórne i poprawne pt. „Dzieje Królestwa Polskiego”19, t. 1-2, oraz w 1835 r. „znacznie pomnożone” pt. „Dzieje narodu polskiego”, t. 1-220 21, jednak fragment o Stanisławie Wojewódzkim nie uległ zmianie.
O Stanisławie Wojewódzkim pisał także urodzony z Kostkach w pow. węgrowskim, Tomasz Święcki22 (1774 – 1837) – prawnik, historyk, mecenas Sądu Najwyższego Królestwa Polskiego, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk, jeden z najwybitniejszych badaczy polskiej przeszłości.
W swoim największym dziele, wydanym w 1816 r., pt. „Opis starożytney Polski” (tyt. org.) Tom 123, pełny tytuł „Opis starożytney Polski, przez Tomasza Święckiego Mecenasa przy Najwyższym Sądzie Królestwa Polskiego, Podlasianina, Tom pierwszy”, w rozdziale pt.: Podlasie / Województwo podlaskie, tak pisał:
| „Stanisław Woiewodzki z ziemi Drohickiey z wsi Woiewodek Szlachcic obroną Smoleńska za Władysława IV przez ośm miesięcy przeciw ogromney nieprzyiacielskiey sile wsławił się i imie swoie w wieczney pamięci Polaków zapisał […]” – Zachowano zapis oryginalny |
W 1861 Kazimierz Józef Turowski24 wydał poprawiony językowo „Opis …”25, dzięki czemu fragment o Stanisławie Wojewódzkim jest bardziej zrozumiały:
Tomasz Święcki w Tomie 2 (z 1816 r.) swojego dzieła pt. „Opis starożytney Polski” (tyt. org.),26 27 pełny tytuł „Opis starożytney Polski, przez Tomasza Święckiego Mecenasa przy Najwyższym Sądzie Królestwa Polskiego, Podlasianina, Tom drugi”, w rozdziale pt.: Województwo smoleńskie, tak pisał:
| „Stanisław Woiewodzki szlachcic z Województwa Podlaskiego kommendant garnizonu pełen odwagi i talentów woyskowych wytrzymał szturmy, a wyłomy muru wysypanym wałem zastawił.” – Zachowano zapis oryginalny |
Kazimierz Józef Turowski w 1861 r. w jednym wydaniu umieścił również tom 2 „Opis …”28, w którym fragment o Stanisławie Wojewódzkim został poprawiony językowo:
W 1823 r. Kajetan Kwiatkowski29 (1769 - 1852) wydał książkę pt. „Dzieje narodu polskiego za panowania Władysława IV, króla polskiego i szwedzkiego”30 31 32 33. Autor pisał o Stanisławie Wojewódzkim:
Z tego fragmentu dowiadujemy się, że w twierdzy smoleńskiej znajdowało się około 2400 osbó wraz z cywilami. To męstwo Stanisławo Wojewódzkiego – poddowódcy, nie pozwoliło ulec miastu.
W przypisie (g) odnoszącym się do Stanisława Wojewódzkiego, czytamy:
„Był on rodem z województwa podlaskiego, ze wsi Wojewódki herbu Abdank”.
Z tego wiemy, że Stanisław Wojewódzki oraz jego syn Jakub Piotr Wojewódzki byli szlachcicami.
W 1858 r. W. Koronowicz wydał książkę pt.: ”Słowo dziejów polskich: Napisał W. Koronowicz”34 35. W tomie 2 tak wspomina S. Wojewódzkiego:
| „W czas dana odsiecz Smoleńskowi, gdzie przeciw Sehinowi i Prozorowskiemu bronił się bohatersko Stanisław Wojewódzki, zachowała dla nas to miasto i punkt oparcia się w dalszych działaniach.” |
W 1859 r. ukazała się książka Aleksandra Połujańskiego36 (1814-1866) pt.: „Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte”37 38. Autor bardzo krótko wspomina o Stanisławie Wojewódzkim, pisząc: „Wielu podlaskien odznaczyło się chlubie w obronie kraju; najwięcej sa znani w historii […] Stanisław Wojewódzki […] za Władysław IVgo okazali dowody swj waleczności.”
Kolejna książka napisana została przez Xawerego Liske39 (1838-1891), pt.: „Przyczynki do historyi wojny moskiewskiej z lat 1633-1634: (wraz z planem oblężenia Smoleńska)”40; wydana została w 1868 roku. Autor w przypisie przytacza wzmiankę na temat śmierci Stanisława Wojewódzkiego z dzieła napisanego przez Wassenberga. Wyraża swoje zdziwienie faktem, że na ten temat nic nie napisał Weinbeer. Poniżej fragment z przypisu:
Kolejnym autorem, który wspominał o Stanisławie Wojewódzkim jest Klemens Kołaczkowski41 (1793 - 1873) – polski generał, kawaler Legii Honorowej i członek korpusu inżynierów Królestwa Kongresowego. W swoim dziele z 1898 r., pt. „Wspomnienia jenerała Klemensa Kołaczkowskiego. Księga I, Od roku 1793 do 1813”42 tak pisał:
| „Dowodził pod ten czas szczupłemu garnizonem, bo ledwo z kilku tysięcy złożonemu w tem mieści, nieśmiertelnej pamięcu godzien Stanisław Wojewódzki, polasianin, […] cnotą swą i walecznością Rzymianinowi dorównywujący; ten z rzadką nieustraszonością przez dziewięć miesięcy szturmy tak licznego nieprzyjaciela wytrzymywał i do obrony odwagą swą oblężeńców zachęcał [..]” – Zachowano zapis oryginalny |
W następnym akapicie autor wspomina cnoty i odwagę niezapomnianego Wojewódzkiego:
Piąta - uzupełniająca - część artykułu udostępniona zostanie 25 lutego 2017 roku.
Cały cykl artykułów o Jakubie Piotrze Wojewódzkim składa się z następujących artykułów:
4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. I - Pochodzenie
4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. II - W poezji
4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. IV - Rodzina
1. Michał Kuran, Kampania smoleńska Władysława IV (1634) w twórczości Samuela ze Skrzypny Twardowskiego, Napis 2001, str. 186.
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Pawe%C5%82_Piasecki_(biskup)
3. http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=9742&from=publication
4. http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/dlibra/docmetadata?id=44657&from=publication
5. str. 647 (nie numerowana) w książce
6. https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni_Chrz%C4%85szczewski
7. http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=57369
8. http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=3593&from=publication
9. https://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Bartoszewicz
10. http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=95346
11. http://www.chronologia.pl/biogram-tuka18130303t0.html
http://www.lasko.webd.pl/tkop/turowski.htm
12. https://pl.wikisource.org/wiki/Historya_Stefana_na_Czarncy_Czarnieckiego
13. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/05/Historya_Stefana_na_Czarncy_Czarnieckiego.pdf
14. https://pl.wikisource.org/wiki/Strona:Historya_Stefana_na_Czarncy_Czarnieckiego.pdf/21
15. https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Samuel_Bandtkie
16. https://polona.pl/item/469756/4/
17. https://polona.pl/item/11376594/324/
18. https://play.google.com/store/books/details?id=4vUKAAAAIAAJ&rdid=book-4vUKAAAAIAAJ&rdot=1&source=ge-web-app
19. https://books.google.pl/books?id=P3ZKAAAAcAAJ&pg=PA286&lpg=PA286&dq=Stanis%C5%82aw+Wojew%C3%B3dzki+1633&source=bl&ots=HHjdPI9TMr&sig=eWkUP9RfYgmZWLVjU0N1NZWfhQ0&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwiIwNrlk4jPAhWECSwKHcEpAVwQ6AEIKDAD#v=onepage&q=Stanis%C5%82aw%20Wojew%C3%B3dzki%201633&f=false
20. https://books.google.pl/books?id=Wz4uAAAAYAAJ&pg=PA2&lpg=PA2&dq=Dzieje+narodu+polskiego,+Tom+2&source=bl&ots=fr1uu0N6qk&sig=HwbtCMuohpJvuQ1UJEz3DeNn-ag&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjFiZ38_prPAhVrOpoKHUH8BSIQ6AEIUTAE#v=onepage&q=Wojew%C3%B3dzki&f=false
21. https://books.google.pl/books?id=29ZbAAAAcAAJ&pg=PA204&lpg=PA204&dq=%22stanis%C5%82aw+wojew%C3%B3dzki%22&source=bl&ots=NXbennpMau&sig=2K6pOWnAvbO9116HUuinyjtGHAk&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjDw9qi-5rPAhUGaxQKHTAID5I4ChDoAQgwMAM#v=onepage&q=Wojew%C3%B3dzki&f=false
22. https://pl.wikipedia.org/wiki/Tomasz_%C5%9Awi%C4%99cki
23. http://rcin.org.pl/Content/38530/WA51_22552_PAN41089-1-r1816_Opis-starozytney-t1.pdf
24. http://www.chronologia.pl/biogram-tuka18130303t0.html
http://www.lasko.webd.pl/tkop/turowski.htm
25. http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=2008&from=publication
http://bbc.mbp.org.pl/dlibra/docmetadata?id=9617
26. http://rcin.org.pl/Content/38536/WA51_22553_PAN41089-2-r1816_Opis-starozytney-t2.pdf
27. http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/doccontent?id=3654
28. http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=2008&from=publication
http://bbc.mbp.org.pl/dlibra/docmetadata?id=9617
29. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kajetan_Kwiatkowski
30. https://books.google.pl/books?id=e0s-AAAAYAAJ&pg=PA64&lpg=PA64&dq=Everhard+WASSENBERG&source=bl&ots=NdEFfKMGKU&sig=b--F48tciyX22ZN1CfVKLEqM6C0&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwicoNySw5vPAhWMFywKHS2gATEQ6AEIITAA#v=onepage&q=Woiewodzki&f=false
31. https://books.google.pl/books?id=2dBbAAAAcAAJ&pg=PA134&lpg=PA134&dq=Dzieje+narodu+polskiego+za+panowania+W%C5%82adys%C5%82awa+IV,+kr%C3%B3la+polskiego+i+szwedzkiego&source=bl&ots=uwpCiKEd1u&sig=Mz6IabzGwrHNYqJ86Mkv0Np_9e4&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjRyeHmv83PAhXrJZoKHaROCnkQ6AEIHjAA#v=onepage&q=Dzieje%20narodu%20polskiego%20za%20panowania%20W%C5%82adys%C5%82awa%20IV%2C%20kr%C3%B3la%20polskiego%20i%20szwedzkiego&f=false
32. https://books.google.pl/books?id=PXxVAAAAcAAJ&pg=PA134&lpg=PA134&dq=Dzieje+narodu+polskiego+za+panowania+W%C5%82adys%C5%82awa+IV,+kr%C3%B3la+polskiego+i+szwedzkiego&source=bl&ots=-5K3WVR9l7&sig=_S2txtBelOes1aufH-RZivN2NVQ&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjRyeHmv83PAhXrJZoKHaROCnkQ6AEILTAD#v=onepage&q=Dzieje%20narodu%20polskiego%20za%20panowania%20W%C5%82adys%C5%82awa%20IV%2C%20kr%C3%B3la%20polskiego%20i%20szwedzkiego&f=false
33. http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=3825&from=publication
34. https://play.google.com/books/reader?printsec=frontcover&output=reader&id=Jy8LAAAAIAAJ&pg=GBS.PA337
35. https://books.google.pl/books?hl=pl&id=Jy8LAAAAIAAJ&q=Wojewodzki#v=onepage&q=Stanis%C5%82aw&f=false
36. https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Po%C5%82uja%C5%84ski
37. http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=596&from=publication
38. http://linia-polnocna.internetdsl.pl/wedrowki/wedrowki9.html
39. https://pl.wikipedia.org/wiki/Ksawery_Liske
40. https://play.google.com/books/reader?id=b9dbAAAAcAAJ&printsec=frontcover&output=reader&hl=pl&pg=GBS.PA21
41. https://pl.wikipedia.org/wiki/Klemens_Ko%C5%82aczkowski
42. http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=3095&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI
Komentarze
Kanał RSS z komentarzami do tego postu.