Воеводки (Wojewódki) – historia - Воеводки na Białorusi cz. 2

Od 1 lipca 1569 r. (unia lubelska¹) do 5 sierpnia 1772 r. (podpisanie traktatu rozbiorowego - I rozbiór Polski²) w granicach Rzeczpospolitej Obojga Narodów³ znajdowały się 3 wsie o nazwie Wojewódki. W wyniku I rozbioru Polski, Witebsk i tereny wokół niego (w tym Воеводки) znalazły się w granicach Cesarstwa Rosyjskiego.

Kolejny raz, gdy te 3 wsie formalnie znalazły się w granicach jednego państwa był to okres od ...

26 lutego 1832 (król Mikołaj I Romanow zniósł konstytucję Królestwa Polskiego (Kongresowego) zastępując ją Statutem Organicznym, który likwidował Sejm i samodzielną armię, znosił unię międzypaństwową i włączał Królestwo do cesarstwa na zasadzie autonomii administracyjnej)⁴  do 29 marca 1918 r.⁵  w ramach Cesarstwa Rosyjskiego, pod panowaniem Rządu Tymczasowego Rosji, Republiki Rosyjskiej oraz Rosyjskiej Republiki Radzieckiej.

Pochodzenie nazwy wsi

Nazwa wsi pochodzi od rdzenia słowa "wojewoda", czyli dawnej nazwy oficjalnego urzędnika wojewódzkiego lub dowódcy straży książęcej (камандзіра княжацкай дружыны).

Położenie administracyjne i ludność wsi

Jak wynika z informacji, którą przekazała mi dyrektor Muzeum Historii Regionalnej rejonu witebskiego, Pani Larysa Pietrowna Jakowliewa, obecnie Wojewódki (Воеводки), w 2015 r. zamieszkuje 14 osób w tym 9 emerytów (пенсионеров), 4 osoby w wieku produkcyjnym (трудоспособных) i 1 dziecko(ребенок). We wsi znajduje się 10 zamieszkałych domów.

W XIX wieku wieś należała do wolostu Ostrowieńskiego w powiecie sienneńskim, guberni mohylewskiej (Сенненскага павета Магілёўскай губерні). Należała do prawosławnej parafii w Dorogokupowsku z cerkwią pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego (праваслаўнага Дарагакупскага прыхода Праабражэнскай царквы).

W 1909 roku wieś należała do Nowosielskiej wiejskiej gromady i liczyła 101 mieszkańców w 15 gospodarstwach (двароў).

W 1910 r. wieś Wojewódki była częścią Imperium Rosyjskiego, znajdowała się w guberni mohylewskiej (Могилёвская губерния), ujezd / powiat sieński lub sienneński (Сенненский уезд), wolost Ostrowski (Островенская волость⁶)(волость - w przedrewolucyjnej Rosji do 1929 r. niższa jednostka administracyjna i terytorialna, oddział powiatu, składająca się z kilku wiosek z otaczającymi gruntami)^{7 8}.

Od 20.08.1924 roku wieś znajdowała się w sielsowiecie Rudakowskim (Рудакоўскім), w powiecie i guberni witebskiej. W 1926 r. Wojewódki zamieszkiwało już 111 mieszańców w 22 gospodarstwach. W 1933 roku do Wojewódek przesiedlono mieszkańców wsi Klimowo (Клімава), w 1936 roku – wsi Olegowo (Алегава), Polom (Палом), Ciareni (Цярэні), Łosie (Лосі).

W 1941 roku we wsi było 264 mieszkańców, zamieszkujących 88 gospodarstw.

W czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej niemieccy, faszystowscy okupanci (нямецка-фашысцкія акупанты) zniszczyli we wsi 9 gospodarstw. Na froncie zginęło 37 mieszkańców i 4 partyzantów. W walkach o wyzwolenie wsi w czerwcu 1944 roku zginęło 12 żołnierzy radzieckich, wśród nich Bohater Związku Radzieckiego A. P. Żastkow.

Po wojnie wieś odbudowano. Od 22.12.1960 roku znajdowała się ona w nowkinskim sielsowiecie. W 1969 r. we wsi mieszkało 219 osób w 80 gospodarstw.

Na dzień 01.01.2003 r. we wsi znajdowało się 13 gospodarstw zamieszkałych przez 18 mieszkańców.

Wieś znalazła się w składzie komunalnego unitarnego przedsiębiorstwa rolniczego (сельгас-праднрыемства) „Progres”.

Źródłem powyższych danych jest fragment z książki "Pamięć: Wіtsebskі rejon: Historyczno-dokumentalne kroniki miast i regionów Białorusi. Mińsk 2004, str. 735
(Статья из книги «Памяць: Віцебскі раён: Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / Уклад. У.І. Мезенцаў; Маст. Э.Э. Жакевіч. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2004. » – С. 735.)

Trojki NKWD

Jak podaje białoruski „Memoriał”^{9 10} jeden z mieszkańców Wojewódek, rolnik Elewicz Trofim Leonowicz (Елевич Трофим Леонович) urodzony w 1873 roku (we wsi - д. Бузаны Бешенковичского) został aresztowany w dniu 20 listopada 1937 roku i skazany przez ("тройка" / „trojka”) „trójkę NKWD”.

Trójki NKWD, były komisjami powołanymi na mocy rozkazu, szefa NKWD (Nikołaj Iwanowicz Jeżow ros. Николай Иванович Ежов), nr 00447 z 30 lipca 1937 roku w celu szybkiego rozpatrywania spraw sądowych (sądownictwo doraźne) związanych z "elementami antyradzieckimi" i "antykomunistycznymi". Rozkaz tworzył „trójki NKWD” dla poszczególnych rejonów ZSRR, złożone z miejscowego oficera NKWD, przedstawiciela partii komunistycznej oraz rejonowego prokuratora. Komisja ta wydawała wyroki śmierci lub wyrok 8-10 lat Gułagu. Oskarżonego sądzono zaocznie, bez udziału obrońcy i oskarżyciela. Rozpatrywanie sprawy jednej osoby trwało ok. 10 minut.

„Trojka” skazała go 28 listopada 1937 roku, na podstawie art. 82 i 86 Kodeksu Karnego Białoruskiej SRR.

Artykuły te zawarte były w rozdziale dotyczącym przestępstw przeciwko postanowieniom administracji publicznej (ПРЕСТУПЛЕНИЯ ПРОТИВ ПОРЯДКА ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ)

Art. 82 dotyczył uchylania się od uczestnictwa w ochotniczych oddziałach, natomiast art. 86 dotyczył niezgłoszenia planowania pełnienia lub popełnionego przestępstwa z art. 79, 80, 85 niniejszego kodeksu (czyli, zamieszek, zniszczenia kolei i innych środków transportu i komunikacji, morderstw, podpaleń – art. 79, bandytyzmu i uczestnictwo w organizacjach zbrojnych – art. 80, fałszerstwo i sprzedaż monet i banknotów, bonów skarbowych, papierów wartościowych, biletów, znaków pocztowych).¹¹

Wyrokiem wydanym przez „Trojkę NKWD” było 10 lat w obozie pracy przymusowej - ITL (ИТЛ  - Исправительно-трудовой лагерь¹²). Elewicz Trofim Leonowicz (Елевич Трофим Леонович) zrehabilitowany został 23 listopada 1963 przez Witebski Sąd Okręgowy/Obwodowy (Витебск.облсуд).¹³

II Wojna Światowa

1)
W okolicach Witebska pochowanych jest ponad 50 tysięcy żołnierzy i oficerów Armii Radzieckiej i partyzantów, w tym z okręgu Witebskiego 13 Bohaterów Związku Radzieckiego¹⁴. Jeden z nich pochowany jest w Wojewódkach,  w masowym grobie - st. porucznik (lejtnant, lejtenant) Żastkow Aleksandr Pietrowicz. (Гв. лейтенант Жестков Александр Петрович¹⁵ – в д. Воеводки).¹⁶

Na terenie wsi Wojewódki znajduje się obiekt historyczno-kulturalnego dziedzictwa Republiki Białorusi "Braterska mogiła" (kod 213D000270, kategorii 3, podlega pod Nowkinski wiejski Komitet wykonawczego, chroniona zarządzeniem № 02.11.07 / 1548 z dnia 09. 07. 2012 r.)

W braterskiej mogile nr 4434 (Братская могила №4434) we wsi Wojewódki (д.Воеводки) pochowanych jest 33 żołnierzy¹⁷ Armii Czerwonej. Zginęli oni w czerwcu 1944 roku podczas wyzwalania obwodu witebskiego z rąk niemiecko-faszystowskich najeźdźców, w tym Bohater Związku Radzieckiego Aleksandr Pietrowicz Żestkow.

Z informacji przekazanych przez dyrektor muzeum witebskiego dowiedzieć się można, że w książce "Zbiór zabytków historii i kultury Białorusi. Region Witebsk. Mińsk, "Biełsat im. P. Browka", 1985" str. 183-184 (Статья из книги «Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць. Мінск, “БелСЭ ім. П. Броўкі”, 1985», С.183-184), znajduje się następujący opis historii A. P. Żestkowa:

2)
W Wojewódkach, w 1923 r. urodził się, Paweł Zwerew Timofewicz (Павел Зверев Тимофеевич). Szeregowy należał do 103-ciej Gwardyjskiej Dywizji Strzelców²⁵, do której zaciągnął się / został zwerbowany w rosyjskim okręgowym komisariacie wojskowym w Witebsku (Витебский РВК)²⁶. Zginął 6 kwietnia 1945 r. i pochowany został w Austrii miejscowości Semmering²⁷ (Австрия, ст. Земмеринг). Pełna karta informacyjna o tym żołnierzu dostępna jest na stronie rosyjskiego memoriału²⁸.

Zdjęcia archiwalne

W Archiwum Państwowym Obwodu Witebskiego (Государственный архив Витебской области) znajdują się historyczne zdjęcia z Wojewódek z następujących okresów²⁹:

Nr katalogu: ГАВт ф. 3357, Коллекция документов укрупненных колхозов Витебского района Витебской области

• 1944 - 09.06.1950 года

Сельскохозяйственная артель (колхоз) "Красный партизан", д. Воеводки Рудаковского сельского Совета Витебского района Витебской области
Rolnicza Spółdzielnia (kołchoz) "Czerwoni Partyzanci"

Nr katalogu: ГАВт ф. 275 - П, Первичные организации Коммунистической партии Белоруссии коллективных хозяйств Витебской области (Первичные организации КПБ колхозов Витебской области)

• 21.07.1952 - 14.10.1952 года

Первичная организация Коммунистической партии (большевиков) Белоруссии сельскохозяйственной артели имени Кирова
(Первичная организация КП(б)Б колхоза им. Кирова), д. Воеводки Рудаковского сельского Совета Витебского района Витебской области

• 14.10.1952 - 12.1980 года

Первичная организация Коммунистической партии Белоруссии сельскохозяйственной артели (с 28.11.1969 - коллективного хозяйства) имени Кирова (с 00.00.1961 - "Прогресс") (Первичная организация КПБ колхоза им. Кирова (с 00.00.1961 - "Прогресс")), д. Воеводки (с 00.00.1962 - д. Васильки) Рудаковского (с 22.12.1960 - Новкинского) сельского Совета Витебского района Витебской области

Nr katalogu: ГАВт ф. 3383, Коммунальное унитарное сельскохозяйственное предприятие Витебского района "Прогресс" Управления сельского хозяйства и продовольствия Витебского районного исполнительного комитета, д. Васильки Новкинского сельского Совета Витебского района Витебской области

• 1961 - 28.11.1969 года

Сельскохозяйственная артель (колхоз) "Прогресс", д. Воеводки (с 1962 г. - Васильки) Новкинского сельского Совета Витебского района Витебской области
Spółdzielnia rolnicza (kołchoz), "Postęp"

Kolejna 3 część artykułu o białoruskich Wojewódkach ukarze się na stronie już za kilka dni. Poniżej link do poprzedniej części:

• Część 1 - Bliźniacze Wojewódki – Воеводки na Białorusi cz. 1