4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci
Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. III

Odsiecz smoleńska - obraz Juliusza Kossaka

Inne teksty mówiące o Jakubie Wojewódzkim

Współcześnie informacje na temat wojny w latach 1632-1634 znaleźć można również na licznych stronach internetowych. Jedną z takich stron prowadzi Tomasz Rejf^{1 2 3}. Na swoim blogu⁴  opisuje wydarzenia spod Smoleńska z 1633 roku. W artykule z 7 września 2016 r. pt.: „die 7 Septembris 1633 - Król wspomaga obrońców”⁵ przytacza tekst, w którym wspomniany jest Wojewódzki.

„Ten jednak znaczny triumf na tym znacznym wstępie wojny KJM, ze sami we środę w wigilią Najświętszej Panny wyszli primarii (znakomici obywatele) ze Smoleńska do KJM i do wojska naszego, z których KJM jednego, to jest p. Wojewódzkiego pocałował i obłapił, i innych przedniejszych, co wszystkim patrzącym miłe łzy wycisnęło, wyszło zatym piechoty Królewicza JM dwanaście set do zamku smoleńskiego na żywność, dał KJM i Królewicz JM to, co przy sobie mieli, prochów dodano dostatek.”

Wspomniane we fragmencie święto, tj. „Najświętszej Panny” nosi obecnie nazwę „Narodzenia Najświętszej Maryi Panny”⁶; obchodzone jest 8 września. Jak można sprawdzić -  8 września 1633 r. był czwartek⁷. Dzień przed tym świętem w środę 7 września 1633 r. najważniejsi mieszkańcy miasta wyszli na spotkanie z królem. Tylko jedna osoba dostąpiła zaszczytu osobistego przywitania się w królem Władysławem IV – był to Jakub Wojewódzki.

W wydanej i opracowanej w 2006 r. przez prof. dr hab. Mirosława Nagielskiego^{8 9 10} książce pt.: „Diariusz kampanii smoleńskiej Władysława IV 1633-1634”¹¹ odnaleźć można wiele informacji na temat Jakuba Wojewódzkiego.

„Autor samego diariusza jest nieznany, spisywał go na gorąco w trakcie kampanii smoleńskiej, co potwierdzają wpisy dzienne opisywanych wydarzeń. Jest to typ diariusza kancelaryjnego, gdyż obok narracji prezentującej wydarzenia pod Smoleńskiem widzimy zamieszczoną chronologicznie korespondencję osób uczestniczących w tej kampanii, informujących przyjaciół, rodzinę czy dygnitarzy Rzeczypospolitej o działaniach armii polsko-litewskiej. Diariusz został poprzedzony rzetelnie opracowanym wstępem, w którym omówiono historię całej kampanii smoleńskiej. Ponadto w książce zamieszczono bogatą bibliografię.”¹² Więcej o książce na stronie histmag.org¹³.

W książce znajduje się ten sam fragment, co na stronie Tomasza Rejfa. W oryginale pochodzi on z dokumentu o nazwie „Relatia z obozu JKM, a naprzód na Głuszycy i gdzie najpierwej JKM przyszedłszy szczęśliwie pod Smoleńsk obozem stanął, die 2 Septembris in anno 1633”. Pod datą Die 7, czytamy:

„[…] we śrzodę w wigilią Najświętszej Panny wyszli primarii z[e] Smoleńska do KJM i do wojska nasze[g]o, z których KJM jednego, to jest p. Wojewódzkie[g]o pocałował i obłapił […]”

fot. z książki „Diariusz Kampanii Smoleńskiej Władysława IV. 1633-1634”

Kolejny fragment z książki prof. Nagielskiego, z dokumentu o nazwie „Nowiny z obozu pod Smoleńskiem” znajdującego się pod datą Die 6 [Oktobr[is]], czytamy:

„Pogrzeb odprawował się na zamku u ojców bernardynów p. Jakuba [Piotra] Wojewódzkie[go] porucznika jmp. Wojewody smoleńskiego, który podczas oblężenia p. podwojewodziemu smoleńskiemu [Samuelowi Druckiemu-Sokolińskiemu] do obrony był przydany ad regimen, jako dzielny i odważny człowiek wypadł był z zamku przeciwko nieprzyjacielowi, na ten czas, gdy pierwszą razą JKM przyjechał był pod zamek z Głuszyce, i tak postrzelony w kilka niedziel umarł. Na tym akcie był jmp. hetman lit[ewski], jmp. wojewoda smoliński [Aleksander Gosiewski] i inszych niemało, ale mianowice jm. Ksiądz kanclerz [Jakub Zadzik] od JKM był zesłany, który imieniem KJM wielki afekt przecowko tym, którzy się za majestat jego zastawiają i zdrowie ważą, i żal, który ma z takowych, jaki był ten dzielny kawaler.”

Kolejny fragment z tej samej książki, z dokumentu o nazwie „Fragmenta Diarusza ab Augusto mense* jako się KJMść z Orszy ruszył ku Smoleńskowi z wojskiem; ten diariusz miał być naprzód pisany, ale to łacno się może redigi ad ordinem*”.

Pod datą „Z obozu de data 10 Septembris*” czytamy:

„Tejże nocy przeszli smoleńscy regmentarze ze Smoleńska, już drogę wolniejszą mając, do Króla JM Madaliński, p. Wojewódzki, p. Kunowski, p. Żaba i inni, mile ich Król JM przyjął i każdego z nich całował jakoż godni tego, i sam nieprzyjaciel siła ich męstwu przyznawa.”

Jak widać, fragment ten jest rozbieżny z pierwszym. Z pierwszego fragmentu dowiadujemy się, że smoleńska wyprawa przybyła do króla w dniu 7 września, natomiast drugi fragment mówi o 10 września. Pierwszy fragment opowiada o przybyciu najznakomitszych mieszkańców miasta, tu zaś mowa jest o przybyciu regimentarzy, czyli zastępców. Trzecia rozbieżność to informacja z pierwszego tekstu o tym, że król przywitał się jedynie z Wojewódzkim, natomiast w tym tekście pojawia się informacja o przywitaniu przez króla wszystkich przybyłych.

W 2001 r. dr hab. Dariusz Kupisz^{14 15} w wydanej monografii pt.: „Smoleńsk 1632–1634” wspomina, że wojewoda smoleński Aleksander Gosiewski powierzył obronę miasta m.in. porucznikowi chorągwi husarskiej Jakubowi Wojewódzkiemu.

Kolejny fragment z książki dr hab. Dariusza Kupisza o Jakubie Wojewódzkim mówi o tym, jak zorganizowano wyprawę do króla, oddziały pod dowództwem Jakuba Wojewódzkiego. Wspomniana jest rozmowa z Władysławem IV oraz powrót i zorganizowanie drugiej wyprawy do króla. Podczas niej ciężko ranny w ramię został Jakub Wojewódzki, dowódca również i tej wyprawy.

Z przypisu pod tym fragmentem dowiadujemy się, że na pogrzeb Wojewódzkiego, w dniu 6 października 1633 r. król wysłał swojego kanclerza Zadzika. Autor ustalił to analizując rękopis z Biblioteki Czartoryjskich w Krakowie.

W 1823 r. Kajetan Kwiatkowski¹⁶ (1769 - 1852) wydał książkę pt.: „Dzieje narodu polskiego za panowania Władysława IV, króla polskiego i szwedzkiego”^{17 18 19 20}.

Kolejny fragment z książki Kwiatkowskiego:

Jak już wiadomo z badań dr hab. Dariusza Kupisza, a także dr Michała Kurana, data śmierci Jakuba Wojewódzkiego to 4 października 1633, a nie 10 stycznia 1634. Kwiatkowski powtarza błąd popełniony przez wydawców wierszy Samuela Twardowskiego.

Jednym z pierwszych, który pisał o Jakubie Wojewódzkim był Jan Moskorzewski²¹, zm. po 1662 roku. Był on pamiętnikarzem, oficerem i sekretarzem przyboczny hetmana lit. Krzysztofa Radziwiłła. Znajdował się pod Smoleńskiem podczas odsieczy w 1633 roku. Jego rękopisy wydane zostały w  1895 r. przez Aleksandra Rembowskiego^{22 23}, pt. „Diariusz wojny moskiewskiej 1633 roku”^{24 25}.

Poniżej fragment z tekstów Moskorzewskiego:

Z Diariusza dowiadujemy się również, że w dniu 5 września niejaki Spendowski, który był czeladnikiem Pana Wojewódzkiego, dostarczył listy do miasta i wrócił ze Smoleńska do obozu króla, z listami dla księcia.

Czwarta – ostatnia - część artykułu już we wtorek 11 października.

Cały cykl artykułów o Jakubie Piotrze Wojewódzkim składa się z następujących artykułów:

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. I - Pochodzenie

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. II - W poezji

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. III - Inne teksty mówiące o Jakubie Wojewódzkim

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. IV - Rodzina

___

* ab Augusto mense – od miesiąca sierpnia
* redigi ad ordinem – dać sprowadzić do porządku
* de data 10 Septembris – z dnia 10 września

___

1. http://members.chello.pl/t.rejf/rejf.html

2. https://plus.google.com/116601402849321611218

3. https://web.facebook.com/tomasz.rejf.5?ref=br_rs

4. http://smolensk1633.blogspot.com/

5. http://smolensk1633.blogspot.com/search/label/Jakub%20Piotr%20Wojew%C3%B3dzki

6. https://pl.wikipedia.org/wiki/Narodzenie_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny

7. http://www.infor.pl/kalkulatory/wieczny_kalendarz.html#form

8. https://pl.wikipedia.org/wiki/Miros%C5%82aw_Nagielski

9. http://www.ihuw.pl/instytut/o-instytucie/pracownicy/prof-dr-hab-miroslaw-nagielski

10. http://bibliografia.icm.edu.pl/g2/main.pl?mod=s&p=1&a=1&s=3987&imie=Miros%B3aw&nazwisko=Nagielski&lim=25&ord=1

11. http://www.ceneo.pl/Ksiegarnia;szukaj-Diariusz+kampanii+smole%c5%84skiej+W%c5%82adys%c5%82awa+IV

12. http://odk.pl/diariusz-kampanii-smolenskiej-wladyslawa-iv-1633-1634,4553.html

13. https://histmag.org/diariusz-kampanii-smolenskiej-recenzja-1092

14. http://www.umcs.pl/pl/addres-book-employee,1465,pl.html

15. http://rtn.radom.pl/?page_id=96

16. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kajetan_Kwiatkowski

17. https://books.google.pl/books?id=e0s-AAAAYAAJ&pg=PA64&lpg=PA64&dq=Everhard+WASSENBERG&source=bl&ots=NdEFfKMGKU&sig=b--F48tciyX22ZN1CfVKLEqM6C0&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwicoNySw5vPAhWMFywKHS2gATEQ6AEIITAA#v=onepage&q=Woiewodzki&f=false

18. https://books.google.pl/books?id=2dBbAAAAcAAJ&pg=PA134&lpg=PA134&dq=Dzieje+narodu+polskiego+za+panowania+W%C5%82adys%C5%82awa+IV,+kr%C3%B3la+polskiego+i+szwedzkiego&source=bl&ots=uwpCiKEd1u&sig=Mz6IabzGwrHNYqJ86Mkv0Np_9e4&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjRyeHmv83PAhXrJZoKHaROCnkQ6AEIHjAA#v=onepage&q=Dzieje%20narodu%20polskiego%20za%20panowania%20W%C5%82adys%C5%82awa%20IV%2C%20kr%C3%B3la%20polskiego%20i%20szwedzkiego&f=false

19. https://books.google.pl/books?id=PXxVAAAAcAAJ&pg=PA134&lpg=PA134&dq=Dzieje+narodu+polskiego+za+panowania+W%C5%82adys%C5%82awa+IV,+kr%C3%B3la+polskiego+i+szwedzkiego&source=bl&ots=-5K3WVR9l7&sig=_S2txtBelOes1aufH-RZivN2NVQ&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjRyeHmv83PAhXrJZoKHaROCnkQ6AEILTAD#v=onepage&q=Dzieje%20narodu%20polskiego%20za%20panowania%20W%C5%82adys%C5%82awa%20IV%2C%20kr%C3%B3la%20polskiego%20i%20szwedzkiego&f=false

20. http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=3825&from=publication

21. http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-teofil-moskorzowski-moskorzewski-z-moskorzowa-h-pilawa

22. https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Rembowski

23. http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/aleksander-antoni-rembowski

24. https://archive.org/stream/dyaryuszwojnymo00krasgoog#page/n8/mode/2up

25. http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=11467&from=publication