4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. II

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci
Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. II

strona z dzieła Samuela Twardowskiego

Pierwszym, który pisał o Jakubie Wojewódzkim był Samuel ze Skrzypny Twardowski¹ (1600-1661). W swoim dziele, wydanym w 1682, pt.: „Miscellanea selecta [...] w różnych panegirycznych okazjach do druku podane, teraz, jako godne pamięci w jedno opus zebrane”² w kilku wierszach wspomina o Jakubie Wojewódzkim.

Menu artykułu

W poezji | Analiza poezji

W poezji

W pierwszym tekście pt.:

„Szczęśliwa moskiewska wyprawa najjaśniejszego Władysława IV-go króla polskiego i szwedzkiego w roku 1634”, w części o nazwie „Wiersz piąty” w strofie V, w wersie piątym, str.11, tak pisał:

Kolejny fragment w części o nazwie „Wiersz ósmy”, w strofie VII, w wersie trzecim, str.21:

Autor kolejny wiersz poświęcił w całości Jakubowi Wojewódzkiemu - wierszu pt.:

„IAKVB WOIEWODZKI, pod Smolenskiem zabity 10. Januar” – org. zapis tytułu.

Poniżej cały wiersz w oryginalnym zapisie z 1682 roku:

Ostatni wiersz, pt.:

„Nagrobek Garsonkowi”, autor poświęcił psu Jakuba Wojewódzkiego – Garsonkowi.

Poniżej cały wiersz w oryginalnym zapisie z 1682 roku:

W 1770 r. wydany został „Zbiór różnych rytmów Samuela z Skrzypny Twardowskiego przedrukowany”³. W 1861 r. książkę tę ponownie wydał, poprawiając językowo, Kazimierz Józef Turowski, pt.: „Poezye Samuela z Skrzypny Twardowskiego: Wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego” Tom 1⁴ i Tom 2⁵.

Z wiersza „Szczęśliwa moskiewska wyprawa […]”, z części piątej pt.: „Wiersz Piąty” dowiadujemy się m.in. o nocnej przeprawie przez Dniepr w kierunku wojsk moskiewskich. W strofie V opisany jest drugi – równoczesny atak na pozycje nieprzyjaciela od strony Smoleńska, któremu dowodzi Jakub Wojewódzki. Autor informuje o tym, jak Wojewódzki doskonale władał mieczem podczas tej potyczki. Następnie dowiadujemy się o jego spotkaniu i rozmowie z królem oraz o tym, że obrońcy twierdzy oczekiwali od roku pomocy i dziękują za odsiecz. Dalej autor pisze o udzieleniu twierdzy pomocy i wysłaniu wraz z wracającym Wojewódzkim dodatkowych posiłków.

W części ósmej pt.: „Wiersz Ósmy” autor opisał m.in. jak król, po wyparciu wroga, podziwiał wykonane przez Rosjan umocnienia oraz porzuconą broń. Z kolejnych wersów dowiadujemy się o śmierci Jakuba Wojewódzkiego.

W wierszu pt.: „Jakub Wojewódzki pod Smoleńskiem zabity […]” autor opisuje śmierć Jakuba Wojewódzkiego oraz dokonane przez niego działania w czasie obrony twierdzy smoleńskiej. Niezwykle szczegółowej analizy tego wiersza dokonał dr Michał Kuran w swojej książce z 2008, pt.: „Retoryka, historia i tradycja literacka w twórczości okolicznościowej Samuela Twardowskiego”⁶.

Poniżwej wiersz Twardowskiego w wersji z 1861 r.:

W następnym wierszu pt.: "Nagrobek Garsonkowi", Twardowski opisuje, jak pies Wojewódzkiego zdechł na jego grobie. Ten krótki wiersz także bardzo szczegółowo przeanalizował dr Michał Kuran.

Poniżwej wiersz Twardowskiego w wersji z 1861 r.:

Analiza poezji

Wielu autorów analizowało poezję Twardowskego. Dwaj z nich to dr Stanisław Turowski oraz dr Michał Kuran.

W 1909 r. dr Stanisław Turowski⁷ (1880-1936) opracował i wydał analizę wierszy Twardowskiego pt.: "Samuel ze Skrzypny Twardowski i jego poezya na tle współczesnem"⁸. W dziele tym analizuje m.in. wiersz pt.: „Jakub Wojewódzki […]”. Przeczytać możemy takie zdanie:

"Pamięci potomnych przekazał także waleczność i niespożytą
wytrwałośćJakuba Wojewódzkiego, który bronił i obronił
Smoleńsk, aż poległ na wycieczce. Nawet mały piesek Wojewódzkiego,
który na grobie pana życie z żalu zakończył, znalazł
słowa współczucia i ... nieśmiertelność dzięki muzi Twardowskiego."

Znacznie większej analizy poezji Twardowskiego dokonał dr Michał Kuran⁹, w swojej książce z 2008, pt.: „Retoryka, historia i tradycja literacka w twórczości okolicznościowej Samuela Twardowskiego”¹⁰ ¹¹. Wcześniej, w 2001 r., autor przeanalizował wiersze Twardowskiego w artykule pt.: „Kampania smoleńska Władysława IV (1634) w twórczości Samuela ze Skrzypny Twardowskiego” w czasopiśmie „Napis”.

Jak podaje dr Kuran po analizie wiersza „Szczęśliwa moskiewska wyprawa najjaśniejszego Władysława IV-go króla polskiego i szwedzkiego w roku 1634”, wywnioskować można, że Jakub Wojewódzki zginął między 4 a 16 października 1633 r. Dzięki ustaleniom dr Kupisza wiemy już, że było to dokładnie 4 października 1633 roku.

Dr Kuran w swojej książce pt.: „Retoryka, historia i tradycja literacka w twórczości okolicznościowej Samuela Twardowskiego” twierdzi, iż błędna data śmierci Jakuba Wojewódzkiego, która pojawiła się w tytule wiersza Samuela Twardowskiego wynikać może z pomyłki jezuickich wydawców dzieła. Wydawcy podali datę 10 stycznia, jednak bez roku; chodziło im o 1634. Jak informuje dr Michał Kuran pomyłka pochodziła prawdopodobnie od nie do końca zorientowanych kaliskich wydawców wierszy Twardowskiego.

Z analizy dr Kurana dowiadujmy się, że postać Jakuba Piotra Wojewódzkiego została wyróżniona w szczególny sposób, ponieważ jest jedyną osobą, której Samuel Twardowski udziela głosu w swoich wierszach. Jak czytamy w analizie: „Autor pozwala mu w czasie obrony miasta wygłosić mowę zachęcającą do dalszego oporu […] oraz drugą, po przedarciu się z miasta podczas akcji zaopatrywania twierdzy, skierowaną do króla”¹².

Trzecia część artykułu już w sobotę 8 października.

Cały cykl artykułów o Jakubie Piotrze Wojewódzkim składa się z następujących artykułów:

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. I - Pochodzenie

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. II - W poezji

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. III - Inne teksty mówiące o Jakubie Wojewódzkim

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. IV - Rodzina

4.10.1633 – 4.10.2016 – 383. rocznica śmierci Jakuba Piotra Wojewódzkiego - cz. V - Uzupełnienie

___

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Samuel_Twardowski

2. http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=4027

3. http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=27250&from=publication

4. https://books.google.pl/books/about/Poezye_Samuela_z_Skrzypny_Twardowskiego.html?id=HpoAAAAAcAAJ&redir_esc=y