Europejski Dzień Sąsiada – 30 maja
Sokołów Podlaski i Żanecin

W roku 2017 Europejski Dzień Sąsiada1 (fr. Fête des voisins, ang. European Neighbours' Day) przypada na 30 maja (wtorek).

Święto obchodzone jest od 2000 roku w ostatni wtorek maja. Dzień Sąsiada ustanowiony został z inicjatywy Europejskiej Federacji dla Lokalnej Solidarności. Jak twierdzą organizatorzy, w całej Europie osłabiają się więzi społeczne, a rosnący indywidualizm prowadzi do coraz częstszego wycofania ludzi z lokalnego życia. Dlatego warto przynajmniej w ten jeden dzień w roku zdobyć się na przyjacielski gest – zintegrować się z sąsiadami, zwłaszcza z tymi, których widujemy od lat, a nie mieliśmy okazji poznać bliżej. Dzień Sąsiada ma więc na celu zjednoczenie Europy nie tylko na poziomie międzynarodowym, ale również tym codziennym – lokalnym. Jeszcze w pierwszej połowie XX wieku w polskich wsiach panował obyczaj tak zwanej „tłoki”, czyli sąsiedzkiej pomocy. Jeśli któryś z gospodarzy nie mógł sam wykonać danej pracy na czas, solidarnie pomagała mu cała wieś. Towarzyszył temu swoisty rytuał, łącznie z poczęstunkiem, muzyką i tańcami. W miastach rzeczywistość wygląda zupełnie inaczej – czasami w jednym bloku mieszka więcej osób niż w małej wsi, a wiele z nich widuje się niezwykle rzadko. Dlatego w obchodach Dnia Sąsiada w Polsce bierze udział coraz więcej miast, które rozumieją potrzebę integracji i korzystając z wiosennej majowej pogody organizują festyny, koncerty i konkursy dla całych dzielnic i osiedli. W Barcelonie przez cały rok odbywają się święta poszczególnych dzielnic. Miasto podzielone jest na 10 okręgów, w skład których wchodzą 73 dzielnice.2

Sąsiadami mogą być nie tylko mieszkańcy danej miejscowości, ale także same miejscowości. Od tego roku, w kolejnych latach, ukazywać się będą w to święto artykuły na temat sąsiadów Wojewódek Górnych. Opisane zostaną wszystkie miejscowości, które sąsiadowały z Wojewódkami na przestrzeni lat.

 

Sokołów Podlaski

Największym sąsiadem Wojewódek był Sokołów, później Sokołów Podlaski. Do 1424 r. Wojewódki sąsiadowały z wsią Sokołów od północy. 30 marca 1424 roku Wielki Książę Litewski Witold nadał położonemu na szlaku wielkim litewskim gródkowi Sokołów średzkie prawa miejskie3.

Miasto Sokołów wraz z wsiami Kupientyn i Rogów otrzymał na własność Mikołaj Sepieński z Sepna (czasami zapisywany, jako Mikołaj Depeński), sekretarz i dworzanin Witolda. Po nim właścicielem miasta został Paweł Rogala. Po 1444 r. król Kazimierz Jagiellończyk skonfiskował Sokołów wraz z dobrami Pawłowi Rogali i nadał Pawłowi Nieświckiemu, bojarowi z Wołynia. 10 lat później, pomiędzy 1454 – 145 Kazimierz Jagiellończyk odebrał miasto Nieświckiemu i przywrócił synowi Pawła Rogali – Mikołajowi Sokołowskiemu. Po śmierci Mikołaja (1480-1481) właścicielem miasta został jego syn Stanisław Sokołowski.

Stanisław zmarł bezpotomnie, a Sokołów zapisał swojemu krewnemu Stanisławowi Kiszce, który od 1508 roku został właścicielem miasta. Następnie miasto przypadło jego synowi Piotrowi Kiszce. Piotr miał trzech synów, w tym Stanisława – ożenionego z Anną Radziwiłł – córą Jana i Anny, oraz Piotra – ożenionego z Anną Radziwiłł – córką Jerzego i Barbary, siostrą Barbary Królowej Polski. Najstarszy syn Piotra - Stanisław Kiszka - i żona Piotra - Anna Radziwiłł – córka Jerzego4, byli kolejnymi właścicielami miasta. Po śmierci Stanisława, majątkiem zarządzała jego żona Anna Ilinicz, z którą miał troje dzieci: Jana, Stanisława i Annę. Po usamodzielnieniu najstarszego syna – Jana Kiszki – król Zygmunt August, 1 lipca 1569 r. potwierdził darowiznę miasta Sokołowa, dokonaną przez Annę Ilinicz na rzecz swego syna - Jana Kiszki – krajczego litewskiego. Żoną Jana była Elżbieta z Ostrogskich, której po śmierci męża przypadł cały majątek. Na to nie było zgody brata Jana Kiszki – Stanisława i matki Anny z Radziwiłłów. Elżbieta wyszła ponownie za mąż – za Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna”.

Po śmierci Elżbiety dziedzicami dóbr zostali: Janusz Radziwiłł – podczaszy litewski, Janusz i Aleksander Ostrogscy – jej bracia. W międzyczasie miasto było w posiadaniu Krzysztofa II Radziwiłła – syna Krzysztofa Radziwłła „Pioruna” i jego żony Anny – córki Stanisława Kiszki. Następnie Krzysztof II Radziwiłł zrzekł się w 1615 roku praw do miasta na rzecz brata Janusza. W wyniku licznych i skomplikowanych spraw sądowych i umów między zainteresowanymi, dobra sokołowskie stały się własnością Janusza Radziwiłła. W 1616 r. książę Janusz zapisał swoje dobra, m.in. Sokołów i Węgrów drugiej żonie Elżbiecie Zofii Hohenzollern. Po śmierci Janusza w 1620 r. dobrami zarządzał jego brat Krzysztof II, w tym samym roku urodził się syn Janusza – Bogusław Radziwiłł. Po śmierci Krzysztofa II w 1640 r. zarząd nad swymi dobrami przejął Bogusław.

W 1650 r. Bogusław w zamian za pożyczkę wydzierżawił dobra sokołowsko-węgrowskie Janowi Niewiarowskiemu. 14-15 lat później odebrał miasto wskutek nieprzestrzegania umowy przez Niewiarowskiego. 11 maja 1664 r. Bogusław Radziwiłł sprzedał dobra sokołowskie Janowi Kazimierzowi Krasińskiemu, które po jego śmierci w 1669 r. odziedziczył jego syn Jan Dobrogost (Bonawentura) Krasiński. Po śmierci Jan Dobrogosta Krasińskiego oraz jego syna Stanisława Bonifacego w 1717 r. dobra sokołowskie przypadły synowi Stanisława – Błażejowi Krasińskiemu, którego matką była Róża Ogińska. Po bezpotomnej śmierci Błażeja, prawo do dziedziczenia po nim posiadało wiele osób. W wyniku procesów sądowych Sokołów przypadł Tadeuszowi Lipskiemu.

W 1753 r. Lipski wydzierżawił na 3 lata Sokołów Aleksandrowi Ossolińskiemu. W kwietniu 1761 Lipski sprzedał dobra sokołowskie Ignacemu i Helenie Ogińskim. W 1775 r. dobra sokołowskie przekazane zostały Andrzejowi Ogińskiemu, bratankowi Ignacego. Andrzej Ogiński był synem Tadeusza Franciszka Ogińskiego.  Po śmierci Andrzeja w październiku 1787 r. Sokołów przejął jego jedyny syn Michał Kleofas Ogiński. Po insurekcji kościuszkowskiej 1794 r., w której brał udział Ogiński, dobra jego zostały wzięte w zarząd przez specjalną komisję.

Teoretycznie Ogiński był właścicielem miasta aż do 25 czerwca lub lipca 1808 r. kiedy to na publicznej licytacji Sokołów nabył Karol Kobyliński. W lutym 1833 miasto odkupił od stryja Seweryn Kobyliński. Zarządzał on miastem przez 10 lat, po czym w wyniku problemów finansowych wydzierżawił dobra sokołowskie  Feliksowi Orłowskiemu, co wplątało go w proces sądowy.

Ostatecznie Seweryn Kobyliński zdecydował się sprzedać dobra sokołowskie w dniu 10 listopada 1843 Elżbiecie Hirschman z Warszawy. Właścicielka w 1845 r. wybudowała cukrownię „Elżbietów”  w Przeździatce. Po śmierci Elżbiety w 1849 r. majątkiem zarządzał jej syn August, a po jego śmierci w 1861 r. jego żona Teresa w imieniu małoletnich dzieci.

Po powstaniu styczniowym (1863-1864) w latach 1869-1870 przeprowadzono reformę w Królestwie Polskim. W jej wyniku pozbawiono praw miejskich 336 miast5. Z guberni siedleckiej 31 miejscowości straciło prawa miejskie, w tym Sterdyń i Kosów Lacki oraz Liw, Łosice, Miedzna, Mokobody, Mordy.  Miasto Sokołów zachowało swoje prawa.

Już w 1866 ukazem carskim z 28 października o likwidacji stosunków dominialnych w miastach  zostały zniesione stosunki dominialne w mieście, co wprowadziło nowe relacji między właścicielami majątku w Przeździatce a miastem.  Sokołów stał się miastem powiatowym, co podniosło jego rangę.   

 

Żanecin 

Sokołów był sąsiadem Wojewódek aż do powstania folwarku6 Żanecin około 1846 r. W 1848 r. został założony oddzielny wykaz hipoteczny pod nazwą nieruchomość miejska Żanecin o powierzchni 427 morgów. Natomiast już 1858 r. obszar ten wydzielono administracyjnie jako osobny folwark o powierzchni 571 mórg i 193 prętów.

Powstał on na nieużytkach i wykarczowanych zaroślach, co stało się powodem konfliktów i roszczeń mieszczan do tych terenów. Rodzina Hirschmanów założyła także dwa inne folwarki pod nazwą Karlusin oraz Auguścin (dzisiaj Wesoła). Nazwy tych folwarków powstały od imion dzieci Elżbiety Hirschman – Karol (niemiecki odpowiednik to Karl), Joanna (francuski odpowiednik to Żaneta) i August. 

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że w 1885 r. dobra sokołowskie składały się m.in. z folwarku Żanecin w skład którego wchodziły grunty orne i ogrody - 466 mórg, łąki - 15 mórg, pastwiska - 59 mórg, w placach miejskich - 7 mórg, nieużytki - 27 mórg, budynki murowane 8 szt., budynki z drzewa 10 szt., płodozmian, 6 i 7-pól.7 W 1888 r. właścicielem folwarku podobnie jak Sokołowa był Ludwik Hirschman.

 
 Jak podaje Zofia Chyra-Rolicz w swojej pracy pt. ”Nowoczesność w majątkach ziemiańskich na Podlasiu w XIX–XX w.” w 1910 r. absolwenci Szkoły Rolniczej w Lublinie założyli Stowarzyszenie Pożyczkowo-Oszczędnościowe „Przyszłość”. Chcieli oni na gruntach zbankrutowanego folwarku Żanecin stworzyć wzorcową wieś. Kierownikiem był Julian Szymborski, członek Towarzystwa Rolniczego w Sokołowie Podlaskim, który w II RP był posłem do Sejmu Ustawodawczego.8

Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 4, Województwo lubelskie wydany w 1924 przez Główny Urzęd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej9 wymienia Żanecin jako kolonię10 z 16 budynkami mieszkalnymi, w których zamieszkiwało 127 osób (73 mężczyzn i 54 kobiety). Poniżej ze „Skorowidza […]”11:

Folwark Żanecin na mapach występował jeszcze w 1933 roku. Natomiast mapa z 1923 nie uwzględniała takiej miejscowości czy kolonii.

26 stycznia 1934 rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych dokonano zmiany granic Sokołowa Podlaskiego. Z gminy Kudelczyn do miasta włączono następujące miejscowości: kolonia Karlusin – 222 ha, kolonia Malinowiec – 86 ha, wieś Żanecin – 309 ha, osada fabryczna Elżbietów – 120 ha, wieś Przeździatka – 321 ha, stacja kolejowa Sokołów wraz z kolonią Przeździatka „A” – 56 ha, kolonia Wesoła – 10 ha.12

W 1952 r. GUS wydał opracowanie pt. „Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.”.13 Próżno w nim szukać miejscowości włączonych w 1934 r. w granice miasta Sokołów Podlaski. 

Jak widać Żanecin był już wówczas wsią. Od tego momentu Sokołów Podlaski ponownie sąsiadował bezpośrednio z Wojewódkami Górnymi, aż do 1 stycznia 1960 roku. Wówczas rozporządzeniem prezesa rady ministrów z dnia 4 grudnia 1959 r. z miasta wyłączono następujące miejscowości: Bartosz, Karlusin, Łubianki, Malinowiec, Podzielona, Podrogów, Podkupientyn, Przeździatka, Wesoła, Żanecin i włączono je do gromady Sokołów Podlaski14 – bez miasta.15 16

Teren miasta powiększony został ponownie w 1987 r., uchwałą wojewódzkiej rady narodowej w Siedlcach w sprawie zmiany granic miasta Sokołów Podlaski i gminy Sokołów Podlaski, jednak tym razem jedynie o kilka ha z niektórych sąsiednich wsi. Były to: część wsi Bartosz – 207,78 ha, część wsi Budy Kupientyńskie – 5,19 ha, część wsi Łubianki – 100,05 ha, część wsi Nowa Wieś – 26,8 ha, część wsi Podkupientyn – 33,61 ha, wieś Przeździatka – 230,39 ha, część miejscowości Przeździatka Kolonia – 166,44 ha, część wsi Wesoła – 70,11 ha.17

Kolejni sąsiedzi naszej miejscowości opisani zostaną już za rok przy okazji następnego Europejskiego Dnia Sąsiada.
 
Włączono do miasta w 1934
 
z gminy Kudelczyn:
- kolonia Karlusin – 222 ha
- kolonia Malinowiec – 86 ha
- wieś Żanecin – 309 ha
- osada fabryczna Elżbietów – 120 ha
- wieś Przeździatka – 321 ha
- stacja kolejowa Sokołów wraz z kolonią Przeździatka „A” – 56 ha
- kolonia Wesoła – 10 ha
 
 
Z miasta wyłączono w 1960
 
- Bartosz
- Karlusin
- Łubianki
- Malinowiec
- Podzielona
- Podrogów
- Podkupientyn
- Przeździatka
- Wesoła
- Żanecin
 
Włączono do miasta w 1987
 
- część wsi Bartosz – 207,78 ha
- część wsi Budy Kupientyńskie – 5,19 ha
- część wsi Łubianki – 100,05 ha
- część wsi Nowa Wieś – 26,8 ha
- część wsi Podkupientyn – 33,61 ha
- wieś Przeździatka – 230,39 ha
- część miejscowości Przeździatka Kolonia – 166,44 ha
- część wsi Wesoła – 70,11 ha
 
 

 

 

 

Dodaj komentarz


Kod antyspamowy
Odśwież

2024  Wojewódki Górne   globbers joomla templates