Dzień Sołtysa
Wszyscy sołtysi Wojewódek Górnych po II Wojnie Światowej
fot. pl.wikipedia.org
W dniu 11 marca1 przypada "Dzień Sołtysa". Jest to coroczne polskie święto obchodzone, aby wyrazić uznania wszystkim sołtysom, czyli przedstawicielom lokalnych wiejskich społeczności. Celem tego święta jest zwrócenie uwagi społeczeństwa na rolę sołtysa w polskiej wsi.2
Z tej okazji organizowane są spotkania, biesiady i konkursy, a także składane są przez wójtów i burmistrzów życzenia dla lokalnych sołtysów i radnych rad sołeckich.
Nazwa
Sołtys z języka niemieckiego - Schuldheiß, Schultheiß, Scholtis, Schulte(s) i Schulz(e) – znaczy sędzia, ten, który wskazuje winnego; forma zlatynizowana scultetus, solthetus.
W Polsce, według stanu na dzień 31.12.2014 r., było 40617 sołtysów3. Co ciekawe, przemiany obyczajowe nie ominęły obszarów wiejskich – jeszcze kilkadziesiąt lat temu sołtysami byli praktycznie sami mężczyźni, dziś panie stanowią prawie jedną trzecią w tej grupie. Pozostaje jednak problem tytułowania – słowo „sołtysowa” przez lata oznaczało żonę sołtysa. Dlatego pojawiła się „sołtyska”, co części kobiet nawet się podoba. Słowo to jest też uznawane przez językoznawców za poprawne. Ciekawe, co na to „wójciny”4 5 6 7 8?
Historia
Sołtysi pojawili się już w średniowieczu – wyznaczani byli przez feudalnych panów, a ich głównymi obowiązkami było zbieranie czynszu i przewodniczenie ławie wiejskiej. Pełnili oni również rolę wiejskich sędziów; działo się tak we wsiach lokowanych na prawie niemieckim.
Wsie lokowane na prawie włoskim miały natomiast kniazia, który był odpowiednikiem sołtysa. Taki kniaź, podobnie jak sołtys we wsiach lokowanych na prawie niemieckim, miał duże uprawnienia – mógł np. decydować o osobie proboszcza w miejscowej cerkwi.
Zupełnie inaczej było we wsiach lokowanych na prawie polskim. Wszelkie uprawnienia zachowywał pan feudalny. W takich wsiach nie przewidywano instytucji wójta czy sołtysa. Osadą zarządzał starosta wiejski.9
Rola sołtysa od średniowiecza ulegała dużym i poważnym zmianom. W Polsce rozbiorowej i w okresie międzywojennym sołtys stał na czele najniższej jednostki podziału administracyjnego – gromady. W latach 1954 – 1972 sołtys był pośrednikiem między mieszkańcami wsi a Gromadzką Radą Narodową, natomiast w latach 1973 – 1990 pomiędzy Gminną Radą Narodową a Naczelnikiem Gminy. Od 1990 roku sołtys jest organem wykonawczym jednostki pomocniczej gminy – sołectwa. Sołtys jest wybierany przez zebranie wiejskie. Działalność sołtysa wspiera rada sołecka.
Uprawnienia i obowiązki
Sołtys oraz radni sołeccy korzystają z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Szczegółowe regulacje dotyczące uprawnień sołtysa zawarte powinny być w statucie sołectwa uchwalanym przez radę gminy. Sołtysi nie są funkcjonariuszami publicznymi; jedynie stosuje się do nich ten sam szczególny reżim ochronny, co do funkcjonariuszy publicznych. Ochrona ta opisana jest szczegółowo w kodeksie karnym.10
Współcześnie do obowiązków sołtysów, oprócz reprezentowania sołectwa na zewnątrz, należą m.in. zwoływanie zebrań wiejskich, realizowanie uchwał rady gminy czy też pobieranie podatku rolnego i leśnego.
Sołtysi Wojewódek Górnych
W naszej wsi po II Wojnie Światowej było prawdopodobnie 12 sołtysów. Od ponad roku funkcję tę pełni po raz pierwszy – Lidia Wojewódzka. Jest pierwszą kobietą wybraną na to stanowisko w naszej wsi. Wcześniej, wielokrotnie obowiązki sołtysów wypełniane były przez ich żony. Jednak na sesjach Rady Gminy, a wcześniej Gminnej Rady Narodowej nasze sołectwo reprezentowane było już przez sołtysów wybranych przez mieszkańców.
Sołtysi Wojewódek Górnych
po II Wojnie Światowej:
1. Bujalski Franciszek
2. Pogorzelski Bronisław
Wierzbicki Władysław*
3. Księżopolski Czesław
4. Krasnodębski Marian
5. Sobolewski Józef
6. Wierzbicki Witold
7. Sobolewski Janusz
8. Kosieradzki Remigiusz
9. Księżopolski Andrzej
10. Wierzbicki Robert
11. Wojewódzka Lidia
12. Borysiak Marcin
*Wierzbicki Władysław - nie ma dokumentów potiwerdzających pełnienie fukcji przez Władysława Wierzbickiego. Jedynie relacje jednej z mieszkanek., która wymieniła W. Wierzbickiego jako sołtysa. Pełnił on natomiast f-cje radnego gminnego (gromadzkiego).
29.05.1949 r. oraz 05.06.1949 r. sołtysem był Bujalski Franciszek.
Od 22.12.1950 r. sołtysem został Księżopolski Czesław, a podsołtysem Gotowicki Marian.
W dokumentach jako sołtys Czesław Księżopolski występuje w dniach: 3.11.1951, 6.05.1952, 18.10.1952, 31.10.1952.
3.12.1952 – w dwudniowych wyborach udział wzięło 28 osób z 30 uprawnionych w gromadzie Wojewódki Górne. Jednogłośnie wybrany na kolejną kadencję wybrany został Księżopolski Czesław. Również jednogłośnie zmieniono zastępcę sołtysa, został nim Arkadiusz Nasiłowski.
Wierzbicki Witold, po II Wojnie Światowej, prawdopodobnie był osobą najdłużej sprawującą funkcję sołtysa.
Sobolewski Janusz pełnił funkcję sołtysa mniej więcej w latach stanu wojennego, czyli 1981-1983.
Wierzbicki Robert funkcję sołtysa pełnił od 2010 do 20 lutego 2015.
Wojewódzka Lidia została wybrana na sołtysa od 20 lutego 2015 i pełniła tę funkcję do 4 lutego 2019.
To za jej kadencji wybudowano i poświęcono kaplicę pw. św. Jana Pawła II w Wojewódkach Górnych.
Obecny sołtys Borysiak Marcin pełni fukcję sołtysa od 4 lutego 2019 r.
Oczywiście powyższy spis jest niepełny, na pewno będzie uzupełniany, w miarę dostępu do kolejnych dokumentów. Nie ma danych o tym, kto był sołtysem naszej wsi przezd II Wojną Światową. Liczymy też na pomoc mieszkańców, prosimy podzielić się swoją wiedzą na ten temat. Być może pamiętacie Państwo w jakich latach powyższe osoby pełniły funkcję sołtysa.
Powyższa lista utworzona została dzięki pomocy pani Stefanii i pana Zdzisława z Wojewódek Górnych.
Przypisy
3. Organizacja państwa. W: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-06, s. 64. ISSN 1640-3630.
10. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553)
